Nếu đồng Libra thực sự đi vào hoạt động, sự phát triển của nó cùng hệ sinh thái sẽ có ít nhất 4 tác động lớn đến kinh tế và thị trường tài chính, tiền tệ toàn cầu.
Một là, Libra có thể tác động tới sự vận hành hiệu quả của hệ thống thanh toán và niềm tin của người tiêu dùng. Về cơ bản, sự phát triển tiền kỹ thuật số tạo ra phương tiện, công cụ và đồng tiền thanh toán trên nền tảng công nghệ cao; qua đó góp phần giảm chi phí, tăng khả năng tiếp cận dịch vụ tài chính…v.v. Tuy nhiên, ưu điểm này chỉ có thể phát huy nếu tiền kỹ thuật số và công nghệ đi kèm là sản phẩm, dịch vụ đáng tin cậy và được đại đa số người sử dụng chấp nhận. Những thất bại liên quan đến đồng Libra có thể làm suy giảm niềm tin của người tiêu dùng vào các hệ thống thanh toán điện tử nói chung và đồng Libra nói riêng, trong khi khả năng chuyển đổi trở lại các phương tiện thanh toán truyền thống khó có thể thực hiện được ngay.
Hai là, sự xuất hiện của đồng Libra làm tăng thách thức đối với phòng ngừa rửa tiền và tội phạm. Quản lý không tốt những rủi ro nêu trên có thể khiến đồng Libra dễ bị giả mạo, gian lận và dẫn tới các yêu cầu bồi thường không được hỗ trợ bởi các tài sản sẵn có của các tổ chức phát hành. Trong bối cảnh công nghệ đang phát triển rất nhanh thì nguy cơ về tội phạm mạng, giả mạo và gian lận khó có thể bị loại trừ. Bên cạnh đó, nếu đồng Libra với khả năng thực hiện việc chuyển khoản không giới hạn như mong muốn ban đầu có thể được sử dụng cho mục đích rửa tiền, trốn thuế, tài trợ khủng bố…do tính ẩn danh của các giao dịch và sự thuận lợi, dễ dàng trong giao dịch đồng Libra bị lợi dụng.
Thứ ba, tác động đối với các trung gian tài chính, Fintech và ví điện tử viễn thông: Tiền Libra có thể đe dọa trực tiếp đến sự tồn tại của các tổ chức trung gian tài chính, Fintech và ví điện tử viễn thông vì các cá nhân có thể giao dịch trực tiếp với nhau với chi phí thấp và nhanh chóng dựa trên nền tảng chuỗi khối Libra và các apps đi kèm. Mặt khác, việc các quốc gia có chính sách cấm đoán các đồng tiền kỹ thuật số nói chung và đồng Libra nói riêng sẽ tạo ra rủi ro cho các tổ chức trung gian tài chính, Fintech nếu chấp nhận chúng.
Thứ tư, đồng Libra có tác động đối với chính sách của ngân hàng trung ương và cơ quan quản lý của các quốc gia. Khi việc sử dụng tiền kỹ thuật số nói chung và đồng Libra nói riêng ngày càng tăng sẽ có tác động đến hệ thống thanh toán (như nêu trên), đến lượng cung tiền, đến phân giao trách nhiệm quản lý, giám sát và xử lý rủi ro hệ thống, rủi ro lan truyền, nếu sự cố xảy ra. Một số quốc gia đã nghiên cứu để xác định cách tiếp cận, ứng xử và phương thức quản lý, giám sát…v.v. Ngoài ra, nhiều chuyên gia chỉ ra rằng việc sử dụng tiền kỹ thuật số có thể dẫn đến những tổn thất ngân sách do trốn thuế, rửa tiền, hoặc do chưa có cách thức đánh thuế phù hợp…v.v.
Một số kiến nghị đối với Việt Nam
Tiền kỹ thuật số có thể coi là một phát minh của nhân loại, là xu thế, sẽ còn tiếp tục tồn tại; mặc dù có thể có những đồng tiền thoái trào, nhưng những đồng tiền mới lại xuất hiện, với những ưu điểm nổi trội hơn, bù đắp được những nhược điểm của các đồng tiền trước đó. Hơn nữa, công nghệ chuỗi khối (blockchain), với những ưu điểm vượt trội, sẽ được ứng dụng ngày càng nhiều trong nhiều lĩnh vực khác nhau, trong đó có lĩnh vực tài chính-ngân hàng. Do đó, không thể ngăn cấm hoàn toàn mà vấn đề là nên quản lý, kiểm soát như thế nào. Theo đó, Chính phủ cần có phương thức quản lý phù hợp. Cụ thể, việc chấp nhận đồng tiền kỹ thuật số trong giai đoạn này có thể là chưa phù hợp đối với thực tiễn ở Việt Nam; tuy nhiên, cũng không thể đi ngược lại với xu thế, với yêu cầu thực tiễn là cấm tuyệt đối sử dụng đồng tiền này.
Theo đó, nhóm nghiên cứu có 4 kiến nghị như sau.
(i) Từ kinh nghiệm quốc tế, đến nay có thể thấy việc quản lý tiền kỹ thuật số nói chung và đồng Libra nói riêng (nếu đồng tiền này đi vào hoạt động) của Việt Nam nên theo hướng thận trọng, có quan sát và vận dụng. Các tổ chức, cá nhân tham gia cung cấp dịch vụ liên quan đến tiền điện tử, tiền kỹ thuật số cần phải được cấp phép theo tiêu chuẩn nhất định. Hoạt động của các tổ chức, cá nhân trên cần phải thường xuyên được giám sát chặt chẽ, đảm bảo tính minh bạch. Bên cạnh đó, cũng cần có những quy chế đảm bảo an toàn trong hoạt động của các tổ chức tham gia cung cấp dịch vụ liên quan đến tiền kỹ thuật số như quy định về việc phân tách giữa tài sản của khách hàng với tài sản của công ty, phải đáp ứng các yêu cầu về tài chính, chuyên gia, quy trình và CNTT.
(ii) Nền tảng công nghệ chuỗi khối (blockchain) là một xu thế và sẽ được ứng dụng rộng rãi do nhiều ưu điểm của công nghệ này. Vì vậy, NHNN, Bộ tài chính, các bộ, ngành theo lĩnh vực của mình và các tổ chức tài chính, trung gian thanh toán, doanh nghiệp công nghệ… cần sớm tìm hiểu, tiếp cận, xây dựng hành lang pháp lý (gồm cả dạng thí điểm – sandbox) để người dân, tổ chức, doanh nghiệp của Việt Nam có thể ứng dụng, khai thác và kiểm soát rủi ro nền tảng công nghệ khối chuỗi này.
(iii) Các bộ, ngành liên quan cần phối hợp chặt chẽ để xây dựng và nhất quán thực thi chiến lược tổng thể về hệ thống thanh toán quốc gia (Việt Nam đã có một số đề án nhưng khá rời rạc, thiếu nhất quán, đồng bộ, thiếu cập nhật); trong đó, thanh toán không tiền mặt cần có đột phá. Đồng thời, các bộ, ngành liên quan cần phối hợp quản lý các giao dịch thanh toán, chuyển tiền (gồm cả tiền kỹ thuật số) xuyên biên giới nhằm đảm bảo cam kết hội nhập, mở cửa, nhưng vẫn kiểm soát được rủi ro.
(iv) Cuối cùng, cơ quan chức năng cần sớm nghiên cứu, đánh giá kỹ tác động của việc xuất hiện đồng Libra này; từ đó có phương án về cách tiếp cận, ứng xử và kịch bản quản lý, giám sát phù hợp.
Theo: CafeF